Planeta X czy Y? Zagadka Ziemi z Pasa Kuipera

Japońscy naukowcy stwierdzili, że w Pasie Kuipera może znajdować się planeta zbliżona masą do Ziemi albo nieco od niej większa. Czy to hipotetyczna Dziewiąta Planeta albo Planeta X, której od lat poszukują astronomowie? Niekoniecznie…

Defi­ni­cja Ukła­du Sło­necz­ne­go (US) jest dość sze­ro­ka i może się nie­co róż­nić w zależ­no­ści od inter­pre­ta­cji i źró­deł. W ogól­nym zary­sie przyj­mu­je się ją dość powszech­nie, ale już, jeśli cho­dzi o szcze­gó­ły, jest to mniej oczywiste.

Zapew­ne więk­szość z nas zna tę pod­sta­wo­wą defi­ni­cję US, któ­ra opi­su­je go jako Słoń­ce, wokół któ­re­go po orbi­tach elip­tycz­nych krą­żą pla­ne­ty: Mer­ku­ry, Wenus, Zie­mia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Nep­tun. Ale star­sze poko­le­nia, czer­pią­ce wie­dzę z daw­niej­szych pod­ręcz­ni­ków astro­no­mii, pamię­ta­ją, że przez deka­dy nasz układ pla­ne­tar­ny liczył nie osiem, jak obec­nie, a dzie­więć pla­net, z któ­rych ostat­nią od Słoń­ca był Plu­ton – pla­ne­ta kar­ło­wa­ta odkry­ta w 1930 r. Sytu­acja zaczę­ła zmie­niać się wraz z postę­pem tech­no­lo­gicz­nym umoż­li­wia­ją­cym coraz dal­sze i dokład­niej­sze obser­wa­cje. Oka­za­ło się wów­czas, że poza orbi­tą ósmej pla­ne­ty – Nep­tu­na – w obsza­rze zna­nym dziś pod nazwą Pasa Kuipe­ra (PK) znaj­du­je się wie­le obiek­tów trans­nep­tu­no­wych (poza­nep­tu­no­wych – głów­nie pla­ne­to­id), o para­me­trach zbli­żo­nych do Plu­to­na. Dopro­wa­dzi­ło to do dys­ku­sji o jego pla­ne­tar­nym sta­tu­sie. W prze­ciw­nym razie, w prze­strze­ni tej musie­li­by­śmy odno­to­wać co naj­mniej kil­ka­na­ście podob­nych do sie­bie i bli­sko poło­żo­nych pla­net Ukła­du Słonecznego.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Rozbłyśnięcie światła w duszy

Nieziemska pogoda

W 2006 r. Mię­dzy­na­ro­do­wa Unia Astro­no­micz­na wypra­co­wa­ła defi­ni­cję poję­cia pla­ne­ty, w któ­rej zawar­to kry­te­rium mówią­ce, że jest to cia­ło wystar­cza­ją­co duże, aby uzy­skać pra­wie kuli­sty kształt oraz osią­gnąć domi­na­cję w prze­strze­ni wokół swo­jej orbi­ty. Ozna­cza to, że aby stać się pla­ne­tą, cia­ło nie­bie­skie musi (mię­dzy inny­mi) przy­cią­gnąć swą gra­wi­ta­cją pobli­ską mate­rię, tak, aby sta­no­wi­ło domi­nu­ją­cy w swo­jej prze­strze­ni obiekt. Był to waru­nek, któ­re­go Plu­ton nie speł­niał i wobec tego został zde­gra­do­wa­ny do sta­tu­su pla­ne­ty kar­ło­wa­tej. Spo­glą­da­jąc na astro­no­micz­ne mapy US, zoba­czy­my na nich zewnętrz­ny pier­ścień (Pas Kuipe­ra) zawie­ra­ją­cy set­ki gęsto roz­ło­żo­nych obiek­tów trans­nep­tu­no­wych, z któ­rych żaden nie panu­je gra­wi­ta­cyj­nie nad pobli­ską prze­strze­nią – wśród nich znaj­du­je się też Pluton.

Tak oto zakoń­czy­ła się histo­ria dzie­wią­tej pla­ne­ty Ukła­du Sło­necz­ne­go. Ale, jak się oka­zu­je, nie na zawsze. 

Zagadki Pasa Kuipera

Pas Kuipe­ra zawie­ra wie­le małych obiek­tów będą­cych pozo­sta­ło­ścia­mi po pro­ce­sie for­mo­wa­nia się US, któ­re oprócz krze­mia­nów i żela­za zawie­ra­ją znacz­ne ilo­ści lodu i innych zesta­lo­nych lot­nych związ­ków che­micz­nych, takich jak metan i amo­niak. Krą­żą w nim co naj­mniej trzy spo­śród pię­ciu (jak dotąd odkry­tych) pla­net kar­ło­wa­tych: Plu­ton, Hau­mea i Make­ma­ke. Do 2020 r. odkry­to w PK ponad 2 tysią­ce ciał, ale uwa­ża się, że zawie­ra on ponad 70 tys. obiek­tów o śred­ni­cy powy­żej 100 km. Dla porów­na­nia, pla­ne­ty kar­ło­wa­te posia­da­ją śred­ni­cę rzę­du 1000–2000 km, a naj­więk­szą z nich jest Plu­ton o śred­ni­cy 2375 km.