Fenomen Święcha

Zbigniew Święch – przyjaciel Nieznanego Świata, wspaniały gawędziarz, a zarazem niekonwencjonalny badacz i popularyzator naszych dziejów, którego inspiruje głód poznania i dociekania.

Zachę­ca­my do lek­tu­ry wywia­du ze Zbi­gnie­wem Świę­chem
Wład­ca Klątw i mikrobów

Jako nie­gdy­siej­szy pra­cow­nik – samo­dziel­ny doku­men­ta­li­sta Wawe­lu, czy­li wawel­ski dzie­jo­pis – wspa­nia­le łączył wie­dzę histo­rycz­ną z doku­men­to­wa­niem spraw bie­żą­cych. Szko­da, że wyco­fał się na emeryturę.

Przy­po­mnij­my, iż jego best­sel­le­ro­wy, histo­rycz­ny trój­k­siąg kró­lew­ski, wawel­sko-wileń­ski, zaty­tu­ło­wa­ny KLĄTWY, MIKROBY i UCZENI (tom I: W ciszy otwie­ra­nych gro­bów, tom II: Wileń­ska klą­twa Jagiel­loń­czy­ka, tom III: Ostat­ni krzy­żo­wiec Euro­py), jak też Skar­by tysią­ca lat i Budze­nie wawel­skiej pani kró­lo­wej Jadwi­gi, wyja­wia mecha­nizm dzia­ła­nia klą­twy Jagiel­loń­czy­ka.

Natomiast przebój czytelniczy: Czakram wawelski – największa tajemnica wzgórza, uznawany jest za biblię krakowskich czakramistow, a on sam, za największego specjalistę w tej dziedzinie.

Wszyst­kie wymie­nio­ne pozy­cje cie­szy­ły się nie­zwy­kłym powo­dze­niem, a ich łącz­ny nakład prze­kro­czył pół milio­na egzemplarzy.

Biblio­tecz­ne egzem­pla­rze były total­nie zaczy­ty­wa­ne, nato­miast chęt­ni na ich lek­tu­rę cze­ka­li w dłu­gich kolej­kach. A pisarz ze swo­ją wydaw­czy­nią, Romą Habow­ską, objeż­dża­li Pol­skę, odwie­dza­li sku­pi­ska Polo­nii na świe­cie w nie­koń­czą­cych się seriach spo­tkań autor­skich, roz­ma­wia­jąc z tysią­ca­mi Czy­tel­ni­ków i roz­da­jąc auto­gra­fy. Na spo­tka­niach zja­wia­ło się nawet 200–500 osób. Wykła­dał też gościn­nie na wie­lu wyż­szych uczel­niach, ceniąc szcze­gól­nie Uni­wer­sy­tet Trze­cie­go Wieku.

Ten kon­ty­nu­ator tra­dy­cji pisar­stwa histo­rycz­ne­go (w trzy­to­mo­wych seriach), jako jedy­ny ze współ­cze­snych pisa­rzy uzy­skał pra­wo do pra­cy oraz wypo­czyn­ku w oblę­gor­skim zaci­szu (Oblę­go­rek – dar naro­do­wy dla Hen­ry­ka Sien­kie­wi­cza).

Zbigniew Święch otrzymał ponad 40. prestiżowych nagród i wyróżnień, w tym wiele za rozsławienie na cały świat Wawelu, Krakowa, Wilna oraz dziejów Rzeczypospolitej.

Zapra­sza­ny przez kró­lów, ksią­żąt, pre­zy­den­tów, był wie­lo­krot­nie przyj­mo­wa­ny przez papie­ża Jana Paw­ła II.

Stwo­rzył nowe mity i legen­dy Wawe­lu, a jego opo­wie­ści przy­cią­ga­ją do Świę­te­go wzgó­rza Pola­ków rze­sze tury­stów. Dla­te­go też otrzy­mał zaszczyt­ne mia­no kró­la mar­ke­tin­gu wzgó­rza wawel­skie­go.

Jego wiel­ka, autor­ska przy­go­da życia zaczę­ła się w 1973 r., kie­dy to naukow­cy po raz pierw­szy od pra­wie 500 lat zaj­rze­li do komo­ry gro­bo­wej ze szcząt­ka­mi kró­la Kazi­mie­rza IV Jagiel­loń­czy­ka. Zby­szek Święch wraz z Ada­mem Buja­kiem krę­ci­li wów­czas do cyklu Miste­ria dla TVP (o kul­tach i obrzę­dach reli­gij­nych w Pol­sce) repor­taż opo­wia­da­ją­cy o powtór­nym pogrze­bie kró­lew­skiej pary – Kazi­mie­rza Jagiel­loń­czy­ka i jego mał­żon­ki, Elż­bie­ty Raku­szan­ki, zwa­nej Mat­ką Kró­lów Euro­py (wszak od oboj­ga wywo­dzą się pra­wie wszyst­kie koro­no­wa­ne gło­wy nasze­go kontynentu).

Jesie­nią 1974 roku zelek­try­zo­wa­ła go wia­do­mość, że trzy oso­by z krę­gu 32 bada­czy gro­bu ode­szły nagle z tego świata.

Nie­ba­wem czar­na lista zapeł­ni­ła się 16. nazwi­ska­mi – zmar­ła więc aż poło­wa naukow­ców pra­cu­ją­cych przy eks­hu­ma­cji kró­la. Wte­dy Zby­szek Święch uświa­do­mił sobie, że to nie może być przy­pa­dek, a podob­na pro­por­cja wystą­pi­ła w odnie­sie­niu do klą­twy fara­ona Tutan­cha­mo­na, po otwar­ciu jego grobowca.

Miał więc w ręku sensację tysiąclecia – szansę udokumentowania drugiej takiej klątwy w historii naszej cywilizacji.

Do wyja­śnie­nia serii tajem­ni­czych zgo­nów zabrał się za pomo­cą argu­men­tów rozu­mo­wych. Wino­waj­cą oka­zał się zna­le­zio­ny w kró­lew­skim kola­nie Asper­gil­lus fla­vus, bar­dzo tok­sycz­ny grzyb-pleśń, zwa­ny kro­pi­dla­kiem zło­ci­stym (żół­tym).

Wiel­ki histo­ryk, prof. Alek­san­der Gieysz­tor, już w 1983 r. pro­ro­ko­wał: Mam prze­czu­cie, iż na tej „klą­twie Kazi­mie­rza IV” Pol­ska wej­dzie do wyobraź­ni świa­ta. Tak też się sta­ło. Święch (…) na skrzy­dłach klą­twy Jagiel­loń­czy­ka „sprze­dał” Wawel świa­tu w taki spo­sób, w jaki klą­twa Tutan­cha­mo­na magne­tycz­ną siłą przy­cią­ga milio­ny ludzi z całe­go glo­bu do Doli­ny Królów.

Już pierw­sze odcin­ki książ­ki, dru­ko­wa­ne w Lite­ra­tu­rze i Echu Kra­ko­wa, a następ­nie w pra­sie polo­nij­nej, nie­mal z całe­go glo­bu, budzi­ły emo­cje Czy­tel­ni­ków. A wnet wio­dą­ce tytu­ły pra­so­we świa­ta, jak lon­dyń­ski The Times, wło­ska La Stam­pa, nie­miec­kie Die Welt i Abend­blatt, buł­gar­skie pismo Paral­je­li, Radio BBC i wie­le innych mediów ponio­sło w świat infor­ma­cję o docie­ka­niach pisa­rza z Kra­ko­wa, któ­ry twier­dzi, iż za egip­ską i pol­ską klą­twą stoi kro­pi­dlak żółty.

– Tak dalece zaraziłem świat nauki wawelskimi mikrobami, że najważniejsze laboratoria świata przyjęły ten właśnie punkt widzenia, a przyjaciele z różnych krajów nadsyłali wycinki, powołujące się na „wawelski casus królewskiej klątwy” – wspomina Zbyszek Święch.

W ślad za tym otrzy­mał sty­pen­dium w USA – było więc śnia­da­nie w Bia­łym Domu na zapro­sze­nie same­go Ronal­da Reaga­na, wykład w Mię­dzy­na­ro­do­wym Klu­bie Uni­wer­sy­te­tu Stan­for­da (o podo­bień­stwach i róż­ni­cach mię­dzy obie­ma klą­twa­mi), spo­tka­nie z Janem Kar­skim w Waszyng­to­nie, odwie­dzi­ny w domu Jana Nowa­ka-Jezio­rań­skie­go, wresz­cie, jako szó­sty Polak, został mia­no­wa­ny człon­kiem rze­czy­wi­stym eli­tar­ne­go, świa­to­we­go Explo­rers Club w Nowym Jor­ku – na pod­sta­wie dorob­ku odkryw­cy z głę­bi dzie­jów Pol­ski i Europy.

Wresz­cie, w maju 1988 r. dru­kar­nię opu­ścił tom I tryp­ty­ku, a w ślad za tym posy­pa­ły się entu­zja­stycz­ne recen­zje. W roku 1990, ówcze­sny mini­ster edu­ka­cji, prof. Hen­ryk Sam­so­no­wicz, zale­cił tę książ­kę jako lek­tu­rę szkolną.

W tomie II histo­rycz­ne­go cyklu, zaty­tu­ło­wa­nym Wileń­ska klą­twa Jagiel­loń­czy­ka, Z. Święch opi­su­je, w jaki spo­sób zła­pał za rękę kró­la Kazi­mie­rza IV, udo­wad­nia­jąc, że rzu­cił tako­wą: (…) Jego klą­twa w Wil­nie trwa­ła 333 lata (od 1604 do 1937 r.), mia­ła cha­rak­ter czy­sto magicz­ny! – pod­kre­śla pisarz. – A tom III, wyda­ny w 1995 r. opo­wia­dał o klą­twie kamien­nej lawi­ny prze­śla­du­ją­cej „Ostat­nie­go krzy­żow­ca Euro­py” Wła­dy­sła­wa III War­neń­czy­ka. Przy oka­zji stwo­rzy­łem star­sze­mu bra­tu Kazi­mie­rza IV legen­dy – astral­ną i krysz­ta­ło­wą. Są to spra­wy, któ­ry­mi może­my porwać i zauro­czyć Euro­pę, będąc czę­ścią skła­do­wą Unii. Szko­da, że jeste­śmy kra­jem per­ma­nent­nych sta­nów wyjąt­ko­wych, któ­ry nie sza­nu­je i spy­cha na mar­gi­nes naj­waż­niej­szy z „towa­rów”… eks­port pol­skiej kultury.

Przypomnijmy również, że Zbigniew Święch wykonał edukacyjną robotę dla Pałacu Buckingham w Londynie.

Gdy agen­cje pra­so­we ponio­sły w świat sen­sa­cyj­ną praw­dę, iż od Elż­bie­ty Raku­szan­ki, mał­żon­ki Kazi­mie­rza IV, wywo­dzą się koro­no­wa­ne gło­wy Euro­py, ode­zwał się rzecz­nik Elż­bie­ty II, oświad­cza­jąc, iż Jej Wyso­ko­ści nic nie wia­do­mo na temat korze­ni jagiel­loń­sko-kra­kow­skich. Jed­nak, gdy monar­chi­ni przy­by­ła do Pol­ski w 1996 r., usły­sze­li­śmy, że (…) jest świa­do­ma swych związ­ków krwi z Jagiel­lo­na­mi.

Tak, w skró­cie, wyglą­da­ło odkryw­cze dzie­ło współ­cze­sne­go dzie­jo­pi­sa wawel­skie­go oraz jego pro­mo­cja Pol­ski w świe­cie, któ­rej sed­nem sta­ły się tajem­ni­ce wawel­skie­go wzgó­rza i klą­twa Jagiel­loń­czy­ka. Ileż twór­cze­go poru­sze­nia może przy­czy­nić jeden, nie­po­kor­ny, poszu­ku­ją­cy człowiek?

W tym kontekście nie sposób nie napomknąć o groteskowej w swym wymiarze aferze związanej z tzw. czakramem wawelskim, o historii którego przypomniał Święch.

Ówcze­sny dyrek­tor Muzeum na Wawe­lu, Jan Ostrow­ski, wespół z pro­bosz­czem Kate­dry Wawel­skiej roz­pra­wił się z ową legen­dą, prze­kra­cza­jąc swo­je kom­pe­ten­cje, gra­ni­ce dobre­go sma­ku i tole­ran­cji, a przy oka­zji zapo­mi­na­jąc, iż Wawel nie jest pry­wat­ną wła­sno­ścią, lecz wspól­nym, naro­do­wym dobrem.

Auto­ry­ta­tyw­nie ogło­sił bowiem, że na Wawe­lu żad­ne­go cza­kra­mu nie ma, a tych, któ­rzy są prze­ko­na­ni o jego ist­nie­niu, był uprzej­my okre­ślić mia­nem koali­cji oszo­ło­mów, tudzież pro­pa­ga­to­rów ciem­no­ty i zabobonów.

Wzbu­rze­ni Czy­tel­ni­cy NŚ pisa­li do redak­cji, że dyrek­cja Wawe­lu nie tyl­ko ode­bra­ła im moż­li­wość bli­skie­go obco­wa­nia z tym, co nazy­wa­ne jest ener­gią tam­tej­sze­go cza­kra­mu, lecz wręcz zakwe­stio­no­wa­ła pra­wo do wia­ry w ów – nie­waż­ne: rze­czy­wi­sty, czy tyl­ko domnie­ma­ny – fenomen.

Cała ta wrza­wa wokół wawel­skie­go miej­sca mocy spra­wi­ła, że chęt­nych do obco­wa­nia z magicz­nym kamie­niem przybywało.

Dyrek­tor Muzeum Histo­rycz­ne­go Mia­sta Kra­ko­wa, Andrzej Szczy­gieł, skwi­to­wał tę histo­rię sło­wa­mi: Pyta­nie, czy dyrek­to­ro­wi Wawe­lu wol­no było zagro­dzić dostęp do ścia­ny, to pyta­nie o tole­ran­cję. (…) Prze­cież ludzie od daw­na przy­cho­dzą na dzie­dzi­niec, by się „nała­do­wać” ener­gią, a Wawel jak stał, tak stoi. Być może decy­zja dyrek­to­ra jest wybie­giem, by wzmóc zain­te­re­so­wa­nie cza­kra­mem.

Cóż, nic dodać, nic ująć.

[FMP][/FMP]