Bułhakow metafizyczny

10 marca 1940 r., osiemdziesiąt jeden lat temu, o 16:39, Michał Bułhakow przekroczył granicę tego tu i teraz, i przeniósł się do świata tych, o których tak pięknie i wnikliwie pisał w Mistrzu i Małgorzacie . Miał wtedy 49 lat. Swoim metafizycznym następcom w literaturze zawiesił wysoko poprzeczkę, gdyby zechcieli zmierzyć się ze światami równoległymi, które nieraz przecinają się z tym aż do bólu konkretnym – naszym

Kiedy 41 lat temu miałem zaszczyt poznać i ucałować piękną dłoń Lubow Biełozierskiej , 86-letniej drugiej żony Michała, starałem się wydobyć z Jej pamięci to, co w niej do tej pory skrywała, ponieważ ówczesne czasy – i tam, i u nas – nie sprzyjały ujawnianiu prawdy, która nie była dla jedynie słusznej władzy, jedynie słuszną prawdą.

Bułhakow został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym przez Helenę Siergiejewnę , swoją trzecią żonę, na rękach której umarł, i która dała, tuż przed swoją śmiercią, w ostatnim udzielonym wywiadzie, świadectwo o momencie jego przejścia na drugą stronę:

10 marca, o 16:39, mój Michał umarł. I wtedy nagle otworzyły się jego oczy – i światło, nieziemskie światło promieniowało z nich. Patrzył prosto przed siebie, do góry, i – widział, widział kogoś, jestem tego pewna. To było przepiękne. [caption id="attachment_4838" align="aligncenter" width="1054"] Andrzej Maria Marczewski przy grobie Bułhakowa[/caption] Przed wizytą u Lubow chciałem złożyć kwiaty na Jego grobie, ale okazało się, że cmentarz jest zamknięty dla zwiedzających, podobno, żeby uniknąć aktów wandalizmu. Leżą tam przecież Mikołaj Gogol , Antoni Czechow , Aleksander Skriabin , Konstanty Stanisławski . Żeby wejść, trzeba mieć przepustkę, załatwiam ją w Ministerstwie Kultury i nawet się specjalnie nie dziwię, dlaczego tak trzeba, żeby nie wywołać nadmiernego zainteresowania wiecznie czujnych władz. Jestem tylko reżyserem z podobno zaprzyjaźnionego kraju.

Odgarniam śnieg z prostego, owalnego kamienia, który leżał kiedyś na grobie Gogola i na którym wyryto to, co najistotniejsze: Pisarz, Michaił Afanasjewicz Bułhakow – 1891-1940 , a niżej: Helena Siergiejewna Bułhakowa – 1891-1970 . Naprzeciw ich skromnego kamienia, po drugiej stronie wąziutkiej ścieżki pyszni się ogromna płyta Stanisławskiego, gdyby ktoś nie wiedział, twórcy legendarnego Akademickiego Teatru MChAT.

Przekorny los i tym razem zakpił z ziemskich emocji protagonistów, ponieważ ostatnie swoje lata Bułhakow spędził na walce ze Stanisławskim o wystawienie swojego Moliera w wersji, która by przypominała oryginalną, lub nie wystawianiu go wcale. Próby trwały kilka dobrych lat, Stanisławski ciął tekst, umizgiwał się władzy, a ta w końcu pokazała mu dosadnie, gdzie jest właściwe miejsce wszechmocnego dyrektora i twórcy legendarnej metody gry aktorskiej (do dziś stosowanej w Ameryce), zdejmując ostatecznie pokancerowany, ale ukończony spektakl. Oczywiście jest pewien plus w tej całej historii. Stalin mógł przecież zabić niepokornego Bułhakowa, jak wielu wybitnych swoich artystów tamtej epoki, a nie zabił.

Kiedy klęczałem na śniegu, dotykając ich płyty i szukając miejsca na bukiecik przyniesionych kwiatów, wiedziałem, że jesteśmy połączeni z Bułhakowem czymś mocniejszym, niż tylko prostą relacją Autor-Reżyser, co rewelacyjnie po latach wyczuł Marek Rymuszko , pisząc w NŚ 12/2015 swą słynną recenzję – świadectwo, o mojej ostatniej (na razie) wersji Mistrza . Dojdziemy do tego momentu za chwilę.

Los zetknął nas z Bułhakowem w 1967 r. znienacka, jakby pokazując, kto tu rozkłada karty i po co. Byłem trzy lata po maturze i myślałem wtedy o studiach reżyserskich w słynnej łódzkiej filmówce, kiedy to w czasie rutynowej wizyty w jakiejś bibliotece z półki wypadł pod moje nogi pierwszy numer Moskwy z 1967 r. Schyliłem się, żeby go podnieść, a kartki otworzyły się na stronie 56., gdzie w dziale Nasze publikacje zobaczyłem: Michaił Bułhakow „Master i Margarita”. Roman. Kniga wtaraja. Gława 19. Margarita . Co oznaczało po prostu pierwodruk legendarnej dziś powieści Mistrz i Małgorzata , a właściwie jej drugiej części, która zaczyna się rozdziałem 19. – Małgorzata .

Pierwsza część została opublikowana w numerze 11. z 1966 r. Była to wersja mocno ocenzurowana, ale po jej przeczytaniu – jednym tchem, w oryginale – wiedziałem, że ten numer Moskwy wypadł pod moje nogi po coś. I tak zaczęły się moje nocne rozmowy z Michałem – używam tu spolszczonej wersji Michał, nie Michaił, po pierwsze dlatego, bo stał się moim starszym bratem, a po drugie, ponieważ genialni autorzy pierwszego przekładu: Irena Lewandowska i Witold Dąbrowski przyjęli podobną zasadę wydając książkę w Czytelniku w 1969 r.

Kiedy siadłem z biegu do jej adaptacji, można powiedzieć, że Bułhakow prowadził moją rękę. Trzeba oczywiście wiedzieć, że za życia Michał sam tworzył na ogół dwie wersje swoich ważnych dzieł, prozę i dramat, z myślą o ukochanym teatrze. Tak powstała w 1925 r. Biała gwardia , a równolegle sztuka Dni Turbinów , zagrana w 1926 r. w MChAT, o której sam Stalin z przekąsem powiedział, że autor nie jest przecież winien sukcesu, jaki odniosła w teatrze. Potem powstał w 1930 r. Molier, czyli zmowa świętoszków , jako dramat, nad którym pastwił się w swoim teatrze Stanisławski, a po nim w latach 1932-1933 książka Życie Pana Moliera . Pewnie z Mistrzem i Małgorzatą byłoby podobnie, ale po prostu nie zdążył. Książkę pisał od 1928 do śmierci w 1940 r. Ostateczny kształt nadała jej Helena Siergiejewna, walcząc o jej wydanie ćwierć wieku, i dokonując tego na cztery lata przed swoim zgonem.

Dotrzymała słowa danego Mu na łożu śmierci, iż książka trafi do czytelników, ponieważ rękopisy przecież nie płoną . Ja Mu obiecałem, że zrealizuję pełną wersję teatralną. Mogę więc sądzić, że Michał mi po prostu zaufał, a ja – realizując prawie przez 40 lat, od pamiętnej prapremiery w 1980 r. pełnej wersji (której nie było w wydaniach książkowych w tamtych czasach ognistej PRL-owskiej cenzury) kolejne teatralne warianty książki Jego życia, spłacam po prostu zaciągnięty dług. Po tym krótkim, historycznym uporządkowaniu losowych wypadków, powracam do pamiętnego spotkania z Lubow.

[caption id="attachment_4858" align="aligncenter" width="1140"] Lubow Biełozierska - druga żona Bułhakowa[/caption] Idę oczywiście z kwiatami. Bolszaja Pirogowskaja 35a, czynszowa kamienica, a w niej, w suterenie mały pokoik, gdzie mieszkała Lubow Biełozierska, jakże podobny do mieszkania Mistrza opisywanego w powieści. Biurko z charakterystyczną lampą, regały z mnóstwem książek, wielojęzyczne przekłady dzieł Bułhakowa, afisz londyńskiej realizacji Moliera , maszynopisy sztuk, zdjęcia z domowego archiwum, najnowsze rysunki z Mistrza i Małgorzaty , tworzone przez młodych fanów powieści oraz trzy wielkie koty snujące się leniwie po tym pokoiku. Wśród tego wszystkiego Ona – drobniutka, siwa, o pięknych rysach twarzy, zadziwiającej sprawności umysłu, precyzyjnie odtwarzająca odległe fakty i wydarzenia.

Kiedy proszę Ją, żeby opowiedziała mi o początkach pracy nad Mistrzem i Małgorzatą , sięga do notatek, przekształconych następnie w książkę O, mied wospominanij , wydaną w 1979 r. w amerykańskim Michigan, zakłada okulary i zaczyna opowieść, której nie można zapomnieć i którą noszę w sercu od tamtej pory. A kiedy proszę, żeby przeczytała fragment powieści, jaki uważa za kluczowy i najważniejszy dla zrozumienia nastroju Bułhakowa, w którym tworzył, otwiera książkę w dobrze znanym sobie miejscu i po chwili czyta w niezwykłym skupieniu porażające słowa:

O, bogowie, o, bogowie moi! Jakże smutna jest wieczorna ziemia! Jakże tajemnicze są opary nad oparzeliskami! Wie o tym ten, kto błądził w takich oparach, kto wiele cierpiał przed śmiercią, kto leciał ponad tą ziemią dźwigając ciężar ponad siły. Wie o tym ten, kto jest zmęczony. I bez żalu porzuca wtedy mglistą ziemię, jej bagniska i jej rzeki, ze spokojem w sercu powierza się śmierci, wie bowiem, że tylko ona przyniesie mu spokój.

Patrzy na mnie przenikliwie i dodaje: – Takie słowa jest w stanie napisać tylko człowiek, który rzeczywiście wierzy, że jedynie śmierć może go wyzwolić, ale śmierć pojmowana jako zakończenie pewnego etapu życia, przejście do innego, nie koniec wszystkiego... Kiedyś zacytował Nietzschego : »Jeżeli życie ci się nie uda, pamiętaj, śmierć uda ci się zawsze«. „Popatrz, jaki znakomity, pozorny żart – rzekł. – Wiedziałem zawsze, od swojego początku, że śmierć jest przedłużeniem życia, innym etapem, gdzie wszystko spełnia się i wypełnia coś, co jest całością. Trudno nam sobie to wyobrazić do końca, choć ja już wiem, i zdążę to opisać.

Myślę, że to jest właśnie moja droga, i niezależnie od przeszkód pokonam ją, choć czasami strach mi zagląda w oczy, nie wiem dlaczego, bo przecież ja już wiem. Wtajemniczyli mnie. Może ten Strach o tym jeszcze nie wie, że ja już wiem, na czym się to wszystko trzyma.

Oczywiście, nie odwołuję się tutaj do prostych mitów o życiu pozagrobowym, Boże uchowaj. Każdy, w pewnym momencie życia pyta: »Co będzie z nami po śmierci, skoro życie tutaj nie udało się?« To fascynująca tajemnica. Bóg skrył ją przed nami. Ale może nie do końca. Ten kto szuka, znajduje odpowiedź w sobie, ona tam jest i czeka. Jesteś gotowy, żeby ją przyjąć – przyjmujesz, i wiesz, że to jest prawda. Ta Prawda, o którą pytał Piłat. I dostał odpowiedź. Od Niego. Głupi ten Nietzsche, niewiele zrozumiał z tego swojego świata, w którym żył uśmiercając Boga. No i Nietzschego dawno już nie ma, a Bóg pozostał w sercu, u ludzi. Mój Iwan Bezdomny też tego doświadczył, a ja to tylko opisałem...” – głęboko westchnął i zamilkł.

Tłumaczyłam mu wielokrotnie, że życie ma udane. Zawsze tak myślałam. Nawet te czasy, w których żył, i przeżył, przez swoją pokrętność, pomagały tworzyć. Przede wszystkim, zawsze pisał jak człowiek wolny... A jego głos – pisarza, artysty, po prostu Człowieka z dużej litery – przetrwał w swoim czystym tonie, niezniekształcony, do naszych czasów. Czego chcieć więcej? Myślę, że ta książka, summa jego doświadczeń życiowych, powstała z konieczności rozliczenia się z własnym losem, ale też wskazuje drogę innym, którzy wiedzą, że nic nie kończy się tu i teraz, nawet jeżeli w przeżywanym smutku i goryczy zapominamy o tym.

On wiedział, że musi swoje życie wykorzystać do końca, rozliczyć się z nim własnym dziełem, no i ze światem, jaki poznał, z tej i „tamtej strony”, zanim przejdzie w te inne wymiary. Podarowano mu talent, on to wiedział – czysty, krystaliczny, niezwykły, nie wolno mu było go zmarnować. Dlatego z taką pasją tworzył poszczególne wątki powieści, kreślił, odrzucał to, co nie było najwyższej próby, niszczył swoje dzieło w chwili załamania, ale natychmiast podejmował twórcze działania tam, gdzie je porzucił. Doskonale czuł, że będzie to dzieło, które da o nim świadectwo, które przechowa dla następców jego myśli i kodeks wartości, któremu był wierny.

[caption id="attachment_4859" align="aligncenter" width="1140"] Biełozierska w piwniczce[/caption] Kiedyś, zupełnie nieoczekiwanie, przerwał pisanie, odłożył brulion i powiedział patrząc mi w oczy: „Ty wiesz przecież, tak jak i ja: Wolnym jest ten, kto czyni Dobro!” Co można w takiej chwili odpowiedzieć? Wiedziałam, co tworzy, i jakie to dla niego ważne, żeby nie stracić absolutnego słuchu na Prawdę, którą przekazuje, i która ma dotrzeć do tylu ludzi na całym świecie, dotrzeć – i coś w nich otworzyć, coś istotnego, ważnego, osobistego. Nie zastanawialiśmy się wtedy, jak ma dotrzeć, wiedzieliśmy, że dotrze, kiedy przyjdzie jej czas, i tak się przecież stało. To wszystko, co do niego przychodziło, musiało zostać zapisane – i właśnie przez niego. Został wybrany. Miał tego świadomość. Warto było za to zapłacić nawet przedwczesną śmiercią.

Na końcu powieści Mistrz uwalnia Piłata słowami: „Jesteś wolny, jesteś wolny! On czeka na ciebie!”. Myślę, że i sam Misza tego dostąpił, bo nikt bardziej od niego na to nie zasługiwał. On Go przecież opisał. Zupełnie serio. Z szacunkiem. W czasach, w których Boga perfidnie wyrzucano ze świadomości ludzi, burzono cerkwie lub zamieniano na magazyny, zabijano tych, którzy o Nim mówili. Był w tamtych czasach pierwszym, odważnie piszącym Prawdę. Poszedł pod prąd, kiedy ci, co chcieli tylko przeżyć, byli odwróceni lub spuszczeni z imperatorskiej, stalinowskiej smyczy, aby walczyć z „odszczepieńcami”. Ryzykował wszystko. I wygrał. Nie zakatowali go, nie wsadzili do więzienia, nie wywieźli pod koło biegunowe, jak innych. Pokonała go tylko choroba. Umarł we własnym łóżku, udało mu się. „Mistrz i Małgorzata” próbuje określić pole wolności każdego człowieka, i nagle rozumiemy, że wszyscy, zawsze, jesteśmy wolni, bez względu na okoliczności, tylko nie zawsze o tym, w momencie dokonywania wyborów pamiętamy.

Milczymy chwilę, przeglądam zdjęcia z domowego albumu. Lubow wybiera jedno, portret Bułhakowa z 1928 r. i na odwrocie pisze dedykację: Dla zachowania pamięci Dobra – Andrzejowi Marczewskiemu – portret Michała Afanasjewicza Bułhakowa (1927-1928), życząc powodzenia w realizacji twórczego zamysłu. Lubow Biełozierska Bułhakowa. 22 marca 1980 r. Ten twórczy zamysł to była realizacja polskiej prapremiery pełnej wersji Mistrza i Małgorzaty , przed którą wtedy stałem.

Rozmowa zbacza na temat moskiewskiego spektaklu w Teatrze na Tagance, w reżyserii słynnego Jurija Lubimowa . Lubimow, jako jedyny w Związku Radzieckim, dostał pozwolenie od władz na granie swojej, mocno okrojonej, wersji Mistrza , jak się okazało, płacąc za to wysoką artystyczną cenę.

Lubow Biełozierska krzywi się i kręci głową:

– Co ja mogę powiedzieć o tym spektaklu? Jako widowisko jest nawet interesujący, rozumie pan, co chcę przez to powiedzieć, natomiast co do prezentowanych w nim wartości...? Nie ma tam żadnej walki dobra ze złem, nie ma rozświetlenia całości wątkiem Chrystusa, sprawa Piłata przechodzi bez żadnego wrażenia, jako czysto literacka fabuła. Rozumie pan? Wszystko jest za efektowne, za hałaśliwe, i pozornie atrakcyjne dla widza, ale brak w tym spektaklu po prostu myśli Miszy.

To jest bardzo ciekawe „opakowanie”, które nie kryje w sobie równie atrakcyjnej treści. A przecież to treść świadczy o randze każdego dzieła, nie opakowanie. Często zapominamy o tym, lub nie pozwalają nam pamiętać. Być może jest to efekt działania cenzury. Ale widz przychodzi na „Mistrza i Małgorzatę” i co otrzymuje ?No, na pewno nie tego Mistrza i nie tę Małgorzatę, nie tę książkę. To w końcu dlaczego na afiszu jest podpisany Bułhakow? A co było dla mnie wyjątkowo nieprzyjemne?

W tym spektaklu nie ma po prostu prawdziwej postaci Mistrza, jego drogi, rozwoju, dążenia za Prawdą, potem – choroby i zmartwychwstania. Nie ma Kota, nie ma też takiej, jaką sobie wymarzył, Małgorzaty... Czytałam panu fragment powieści „O bogowie, o bogowie moi” – w nim Mistrz żegna się z życiem, którego nie dano mu spełnić, to niezwykle ważny fragment powieści, mądry, istotny, fundamentalny dla zrozumienia filozofii dzieła – i on też nie istnieje w spektaklu, nie dociera przez to do nikogo sens książki. Ten spektakl jest może pewną jej namiastką... A poza tym jeszcze sprawa muzyki, bardzo ostrej, hałaśliwej, agresywnej...

Wyobraziłam sobie, że oglądamy ten spektakl z Michałem Afanasjewiczem, a on miał zawsze skłonności do migreny i wprost czułam, jakby się męczył atakowany tą ostrą muzyką, a pozbawiony tego, co mu było zawsze najdroższe – głębokiej myśli dzieła. Może jestem zbyt ostra, ale wydaje mi się, że na scenie Taganki grają adaptację nie tej książki. Ci, którzy dobrze znają powieść, może zrozumieją coś ze spektaklu, może im się nawet spodoba, ale ci, co nie czytali, nie dowiedzą się o niej niczego.

Żegnając się zapraszam Lubow Biełozierską do Polski, na naszą realizację Mistrza . Jest bardzo uradowana, cieszy się, dziękuje. Pięć lat trwały moje próby uzyskania dla Niej pozwolenia na przyjazd do naszego kraju, najpierw na spektakl w Wałbrzychu, potem w Płocku, bezskutecznie. Pozostały listy, w których dziękuje za pamięć i nie traci nadziei, że kiedyś wreszcie dostanie od władz paszport i pozwolą jej przyjechać.

W ambasadzie radzieckiej, radca kulturalny bardzo zdziwił się, kiedy tłumaczyłem mu, jak bardzo zależy mi, aby ta ostatnia żyjąca osoba, związana z Michałem Bułhakowem, mogła zobaczyć teatralną adaptację dzieła, które powstawało przecież w jej obecności. Radca zasłaniał się podeszłym wiekiem Lubow i przekonywał mnie, że nikt u nich nie podejmie takiego ryzyka, żeby Ją wypuścić, nawet samolotem, chociaż deklarowałem, że przywieziemy wdowę do teatru samochodem z lotniska i będzie miała stałą opiekę, w końcu, w zaprzyjaźnionym przecież z nimi kraju.

Przyjaźń przyjaźnią, ale paszportu Jej nie wydali. Kilka lat później będąc w Moskwie z całą dokumentacją płockiego spektaklu, trafiłem do szpitala, w którym leżała na jakieś grypowe powikłania. Rozjaśniła się na mój widok, z widoczną radością oglądała zdjęcia, program i plakat, przez moment znowu żyła Nim i Jego książką, przełożoną na język sceny w niedalekim kraju.

[caption id="attachment_4860" align="aligncenter" width="1140"] Bułhakow – Mistrz – Małgorzata[/caption] Rozstając się z Nią na zawsze, o czym jeszcze wtedy nie wiedziałem, stwierdziłem:

– Mimo wszystko wierzę, że się kiedyś jeszcze spotkamy, z panią i Michałem Afanasjewiczem. Uśmiechnęła się przepraszająco. W 1987 r. umarła, mając 92 lata. Wiem jednak, że tam, po drugiej stronie spotkali się z Michałem i Heleną Siergiejewną, ostatnią jego żoną, jakiej dane było upostaciowywać mityczną Małgorzatę. A ja nadal wierzę, że się jednak wszyscy spotkamy, chociaż nie przyspieszam tego momentu.

[caption id="attachment_4862" align="aligncenter" width="1140"] Monika Węgiel-Jarocińska – Małgorzata; Igor Chmielnik – Mistrz[/caption] W 35 lat po pamiętnej polskiej teatralnej prapremierze pełnego tekstu, czego nie mógł zrealizować wtedy w Moskwie Na Tagance Jurij Lubimow, złożyłem hołd mojemu Mistrzowi spektaklem Bułhakow/Mistrz/Małgorzata , o którym to, w numerze 12 Nieznanego Świata z 2015 r., napisał jego ówczesny redaktor naczelny, Marek Rymuszko pamiętne słowa:

[caption id="attachment_4863" align="aligncenter" width="1140"] Igor Chmielnik – Jeszua[/caption] Teatralne wydarzenie roku. Bułhakow i Marczewski: spektakl dwóch Mistrzów. Rzadko, bardzo rzadko piszemy w „NŚ” o spektaklach teatralnych. Wydarzenie, które sygnalizujemy, jest jednak absolutnie wyjątkowe. (…) Trudno oprzeć się wrażeniu, że Andrzej Maria Marczewski, który od zawsze podąża tropami Bułhakowa (…) przez cały ten czas był – i jest nadal – jakby prowadzony sekretną ścieżką łączącą jednego z najważniejszych pisarzy XX w. i wspaniałego twórcę teatralnego. Ukoronowaniem tego związku jest właśnie spektakl „Bułhakow/Mistrz/Małgorzata” (tak brzmi jego obecny tytuł), który zapiera dech w piersiach swoją wizyjnością, licznymi i częstymi odniesieniami do współczesnych realiów oraz metafizyczną głębią. (…)

A. M. Marczewski to wielki SAMOTNIK, poszukujący duchowych prawd poza obrębem teatralnych mód. (…) Jeśli olśniewający i metafizyczny w każdym szczególe spektakl A. M. Marczewskiego nie znajdzie się w programie teatralnych festiwali dlatego, że jego twórca mierzy się z filozofią, sensem i porządkiem świata, bez oglądania się na wzorce sztuki lansowane przez artystyczny i publicystyczny mainstream, będzie to oznaczało chwilowe zwycięstwo materii nad duchem. Tylko jednak chwilowe, gdyż – zapamiętajmy to po wsze czasy – rękopisy nie płoną.

[caption id="attachment_4864" align="alignnone" width="1140"] Scena deptania ikony Chrystusa[/caption] W spektaklu tym, na samym początku znalazła się sekwencja śmierci Bułhakowa. [caption id="attachment_4865" align="alignleft" width="250"] Bułhakow w 1928 r. (fot. za encyklopediafantastyki.pl)[/caption] Rozmowa Heleny z Michałem w momencie podsumowania przez niego swojego życia, i w sumie żegnania się z nim, z tym tu i teraz – żeby wiedzieli, żeby wiedziel i. Słowa, które zamykały tę sekwencję były autentycznymi, ostatnimi słowami wypowiedzianymi przez Bułhakowa przed śmiercią. Muszę tu ujawnić, po raz pierwszy publicznie, że cała ta sekwencja, zagrana potem w spektaklu, przyszła do mnie pewnej nocy jako przekaz czy dyktowanie – różne są nazwy określające proces rozgrywający się przy milczącej akceptacji tego, który pisze to, co zostało mu przekazane, ujawnione, podarowane.

Jak to określić? Czytelnicy Nieznanego Świata doskonale wiedzą, o czym mówię, bo tutaj jest to na porządku dziennym. Odnotowałem więc bardzo starannie wszystko, co przyszło, pewnie też jako dar, i zagrałem w spektaklu, bo stanowiło znakomite wprowadzenie do opowiedzenia o losach Autora i jego dzieła:

Do wszystkich ludzi żyjących Prawdą. Nadszedł czas, w którym coraz trudniej głosić Prawdę, a jak bez niej żyć? We wszystkich systemach osaczających człowieka, a za taki należy uznać i nasz, mimo pozorów zewnętrznej demokracji, o czym możemy sami decydować? A jeżeli nawet możemy, to nasz głos sięga najwyżej sąsiedniej ulicy.

System nas okłamuje, zniechęcając do samodzielnego myślenia. Tkwimy w sieci półprawd, dezinformacji i przemilczania rzeczy niewygodnych. Mechanizm stosowanych ocen premiuje miernotę i antywzorce, pod pozorami dbania o poprawność polityczną, czy obowiązujący światowy trend. Ci, którzy myślą samodzielnie, są na marginesie, ich głos się nie liczy, a cyniczna krytyka doprowadza do unicestwienia wartościowych idei. Właściwie jestem bez szans, a moje zwycięstwo zza grobu po kolejnym półwieczu czasów pogardy dla myśli, to zbyt wygórowana cena. Mnie już wtedy między wami nie będzie, a następne pokolenie zapomni, o co ma walczyć.

Wolność ograniczy się do bezkarnego zmieniania kanałów telewizyjnych, które niosą totalną pogardę dla wszelkiego myślenia i wypaczony obraz rzeczywistości, która rzeczywistością nie jest, tylko kolejną medialną ułudą, „matrixem” dla ubogich duchem. Wszystko ustawione jest przeciw nam, a my dajemy na to swoje przyzwolenie, nie ruszając palcem, aby to zmienić. A przecież to nasze życie i nasz czas.

Świecie, świecie, jakże wszystko przewartościowałeś, jak trudno znaleźć oparcie dla samotnej myśli, która chce być wierna swoim wartościom, logice swojego bytu i Prawdzie, w którą wierzy. Jaki smutny czas nam nastał. Czas powszechnej pogardy dla otwartego, indywidualnego myślenia. Czas upokorzenia, nienawiści, podziałów i fundamentalnej złości na drugiego człowieka. Jak tu latać nad tą ziemią, jak zachować nadzieję, że jest jeszcze szansa przed nami. Czy nie bezpieczniej powierzyć się śmierci, która wszystko łagodzi, sprowadza spokojność serca i prowadzi dalej, ponad podziały, w stronę wszechogarniającej i jedynie godnej człowieka – Miłości?

Sądzę, że ten przekaz pochodził bezpośrednio od Niego bo kilkukrotnie wymienialiśmy też myśli na etapie budowania spektaklu, w końcu – powiedzmy to sobie szczerze – o Nim.

[caption id="attachment_4867" align="alignnone" width="1140"] Lubow Biełozierska[/caption] Po premierze Bułhakowa/Mistrza/Małgorzaty nastąpił następny niebywały fakt, o którym, w rozmowie ze mną z okazji wręczenia Certyfikatu Nowych Wzorców Sztuki opowiedziała nagrodzona Ada Edelman . Relacja ta została zamieszczona w NŚ 2/2020. Otóż po obejrzeniu mojego spektaklu miała ona sen, w którym ujrzała całą tarotową talię w odniesieniu do postaci z Mistrza i Małgorzaty . To wszystko objawiło się jej w nocy, bardzo konkretnie, z kontekstami psychologicznymi wszystkich bohaterów.

W ten sposób powstała przy okazji niezwykła książka Tarot Bułhakowa . Proszę zauważyć – Bułhakow, już w XXI w., nagle zmieścił się też w porządku Tarota, to znaczy chciał się zmieścić, aby coś dopowiedzieć. Myślę, że od tej chwili każdy, kto spróbuje uczciwie i zgodnie z treścią, a nie opakowaniem książki, zmierzyć się z nią na scenie, będzie musiał (lub tylko powinien) przeczytać tę książkę, bo jest w niej mnóstwo nowych informacji o postaciach, które są bardzo potrzebne aktorom w procesie tworzenia wiarygodnego, psychologicznego portretu swoich bohaterów.

Ten Tarot odsłania pewne niedopowiedzenia, wzbogaca materiał powieści o nowe odczytanie, lub tylko o możliwość nowego odczytania. Wartość nie do przecenienia. Edelman zobaczyła przed oczami snu rozrysowane z detalami karty. Ponieważ sama nie jest plastyczką, może tylko wiernie opowiedzieć zawodowcowi, co się na którym kartoniku powinno znaleźć i pilnować procesu precyzyjnego ich odtwarzania. Nie ma na to dziś środków finansowych, czeka więc z ufnością na kolejną, nocną wizytę Mistrza i podsunięcie pomysłu, jak wydać te karty, w takim kształcie, w jakim do niej przyszły .

Śp. Marek Rymuszko wiedział doskonale, o czym pisał w podsumowaniu swojego eseju. Ta ulotna chwila niebytu mojego metafizycznego spektaklu trwa dopiero 5 lat, obsada rozjechała się po całym kraju i usiłuje godnie przeżyć, nie szargając swojego talentu byle czym, choć to niełatwe. Nie ma dziś w Polsce żadnego teatru, w którym mógłbym się kolejny raz zmierzyć z olśniewającą tajemnicą Bułhakowa, ale WIEM, że wszystko jest, jak być powinno: rękopisy rzeczywiście nie płoną i każdemu będzie dane to, w co wierzy. Tylko nie wszyscy jeszcze do końca zrozumieli, że Wolnym jest ten, kto czyni dobro.

Bułhakow metafizyczny

NŚ 05/2021

Realizuję program jedenastki

Odkrywanie prawdy

Andrzej Maria Marczewski

W numerze

Nieznany Świat 12/2024 (408)

Nieznany Świat 11/2024 (407)

Dlaczego stare religie muszą odejść?

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka

Bułhakow metafizyczny

NŚ 05/2021

PRZECZYTAJ TAKŻE

Realizuję program jedenastki

Odkrywanie prawdy

Dalsza treść jest płatna

Czytaj bez ograniczeń

Andrzej Maria Marczewski

W numerze

Nieznany Świat 12/2024 (408)

Nieznany Świat 11/2024 (407)

Dlaczego stare religie muszą odejść?

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka